Zaburzenia procesów integracji sensorycznej - diagnoza i terapia

Metodę Integracji Sensorycznej stworzyła w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku, dr. Jean Ayers. Była ona psychologiem, pedagogiem specjalnym i terapeutą zajęciowym. Metoda ta przez kolejne lata intensywnie rozwijała się i obecnie jest stosowana z powodzeniem w wielu krajach, w tym również w Polsce.

Integrację sensoryczną można opisać, jako skomplikowany proces, w którym nasz mózg prawidłowo rejestruje bodźce z receptorów wszystkich zmysłów jednocześnie, tj.: wzrokowych, słuchowych, węchowych, smakowych, dotykowych (czucie powierzchniowe), węchowych, proprioceptywnych (czucie głębokie) i przedsionkowych (zmysł równowagi, odbierający wrażenia pochodzące z ruchu). Prawidłowa organizacja informacji pochodzących z tych zmysłów jest kluczowa dla wielu funkcji, w tym funkcji ruchowych, mowy, emocji, uwagi czy percepcji. Proces ten przebiega prawidłowo, jeśli informacje są odpowiednio przesyłane, modulowane, różnicowane i interpretowane. Jeśli tak się nie dzieje, mówimy wówczas o zaburzeniach procesów integracji sensorycznej.

Objawy zaburzeń integracji sensorycznej można zaobserwować już u bardzo małych dzieci. Pewne zachowania, jak na przykład, niechęć do aktywności na placu zabaw- wspinania się, huśtania, kręcenia, czy wręcz przeciwnie- bardzo duża potrzeba ruchu, intensywne poszukiwanie wrażeń z nim związanych, które utrudnia dziecku funkcjonowanie, np. w sytuacji szkolnej, trudności z koncentracją uwagi, częste wpadanie na przedmioty czy osoby- mogą mieć związek z zaburzeniami procesów integracji sensorycznej. Lista objawów/wskaźników, które często niepokoją rodziców, i które mogą świadczyć o zaburzeniach integracji sensorycznej jest długa. Istnieje bowiem kilka typów zaburzeń integracji sensorycznej, a także samo nasilenie tych zaburzeń, może mieć różną głębokość i jakość.

Poniżej lista tylko niektórych z objawów, które mogą mieć związek z zaburzeniami integracji sensorycznej:

• Dziecko emocjonalnie reaguje na takie czynności, jak: obcinanie włosów i paznokci, mycie twarzy, głowy, zębów.
• Często się przewraca, wpada na przedmioty, jest mało zgrabne ruchowo.
• Przeszkadzają mu metki w ubraniach, ściągacze, golfy, szaliki, itp.
• Może mieć trudności z prawidłową artykulacją.
• Nie lubi wykonywać prac manualnych, bardziej precyzyjnych, takich jak rysowanie czy lepienie.
• Wykazuje nadwrażliwość na pewne zapachy, odmawia jedzenia niektórych potraw.
• Nie lubi delikatnego dotyku, głaskania, dotykania znienacka, może preferować tylko określone, akceptowane tkaniny.
• Nie lubi przebywać w głośnych miejscach, zatyka wtedy uszy. Może też przesadnie reagować na niektóre dźwięki, które nie są nieprzyjemne dla innych osób.
• Nie lubi aktywności ruchowych, szybko się męczy, prowadzi bardziej statyczny tryb życia.
• Jest zaniepokojone, gdy musi wejść na wysokie schody, drabinkę, usiąść na wysokim krzesełku czy huśtawce, a więc oderwać obie nogi od stabilnego podłoża.
• Mogą występować trudności z czytaniem.
• Siła, z jaką trzyma ołówek podczas pisania jest nieodpowiednia- zbyt duża lub przeciwnie, zbyt mała.
• Przejawia trudności z koncentracją uwagi na wykonywanych zadaniach.
• Nauka jazdy na rowerze, sznurowania butów, czy nawet zapinania guzików może być dla niego problematyczna.
• Dziecko może później nabywać takie umiejętności, jak siadanie, raczkowanie (lub w ogóle pomijać ten etap). Późno stawiać pierwsze kroki, wypowiadać pierwsze słowa.

Rodzicu, jeśli coś niepokoi Cię w rozwoju Twojego dziecka, dostrzegasz takie lub podobne objawy, możesz zgłosić się do naszej Placówki. Diagnoza procesów integracji sensorycznej składa się z kilku etapów. Nie jest ona nieprzyjemna dla dziecka i ma niewiele wspólnego diagnozą lekarską Pierwsza część dotyczy zebrania szczegółowego wywiadu na temat przebiegu ciąży, porodu, wczesnych etapów rozwoju dziecka, niepokojących rodzica obszarów. Ważna jest również obserwacja dziecka w trakcie jego swobodnych aktywności, zabawy. Kolejny etap to przeprowadzenie specjalistycznych prób klinicznych i testów. Sam proces diagnozy odbywa się w przyjaznych dla dziecka warunkach, aby na tyle ile jest to możliwe, swobodnie czuło się w nowej dla siebie sytuacji. Proces diagnostyczny kończy się omówieniem wyników badań oraz sformułowaniem zaleceń postdiagnostycznych.

Jeśli wyniki wskazują na istnienie zaburzeń integracji sensorycznej i nie ma przeciwwskazań (np. natury medycznej), zaleca się uczestnictwo dziecka w zajęciach terapeutycznych, które odbywają się w specjalnie przygotowanej do tego sali. Równolegle, często istotna jest wtedy także specjalna organizacja bodźców sensorycznych w otoczeniu dziecka, zgodnie z zaleceniami terapeuty. Terapia metodą Integracji Sensorycznej (SI) nazywana jest „naukową zabawą”. Jest to metoda, w której ruch jest niezwykle ważny. Praca z dzieckiem w oparciu o tę metodę polega na dostarczaniu w trakcie aktywności ruchowej, odpowiednich i kontrolowanych ilości bodźców sensorycznych. Rezultatem takiej pracy jest poprawa integracji bodźców, które docierają do dziecka każdego dnia z otoczenia zewnętrznego, ale także z wewnątrz- z jego ciała. Sama terapia jest dla dziecka przyjemna, ponieważ wymagania i poziom trudności zadań jest dostosowany do jego możliwości tak, aby dziecko było w stanie poradzić sobie z zadaniem, ale jednocześnie było ono dla niego w pewnym sensie wyzwaniem. To wszystko sprawia, że w dziecku wzrasta motywacja do wykonywania ćwiczeń. Z czasem dziecko jest w stanie odpowiedzieć na wyzwania spotykające je nie tylko na sali terapeutycznej, ale również w codziennym funkcjonowaniu, coraz bardziej złożonymi reakcjami adaptacyjnymi.

Na podstawie:

1. „Integracja Sensoryczna. Wprowadzenie do teorii, diagnozy, terapii”. Z. Przyrowski. Wydawnictwo Empis, 2011.
2. „Trenuj mózg poprzez ruch. 236 Ćwiczeń procesów sensorycznych”. Pod redakcją Z. Przyrowskiego. Wydawnictwo EMPIS, 2016.
3. „Zaburzenia przetwarzania sensorycznego a trudności szkolne”. Integracja Sensoryczna, Kwartalnik PSTIS, Dodatek dla nauczycieli i rodziców; wrzesień 2016.